Kaçak akım şalteri, kaçak akım rölesi, kaçak akım koruma rölesi gibi birçok isimle adlandırılan kaçak akım şalterleri bugün elektriğin kullanıldığı neredeyse her alanda kullanılmaktadır. Bugün evlerimizin sigorta kutularından sanayide tali ve ana panolara kadar birçok alanda kullanılan kaçak akım röleleri ile o alanda çalışan veya yaşayan kişilerin elektrik akımına karşı korunması sağlanmaktadır .Sigorta gibi standart koruma yöntemlerinden farklı olarak kaçak akım röleleri ile sigortalarda hissedilemeyen ters durumlar kaçak akım rölesi tarafından hissedilmekte ve elektrik enerjisinin kesilmesi sağlanmaktadır.

Kaçak akım rölesi nasıl çalışır, bugün birçok kişinin aklını karıştıran bir sorudur. Normal sigortaların aksine kaçak akım rölesi aşırı akım durumlarının algılamaz. Bunun yerine kaçak akım rölesinde giriş ve çıkış akımları okunarak karşılaştırılmaktadır. Normal bir elektrik devresinde devreye beslenen akım miktarının nötr hattı üzerinden geri dönmesi gerekmektedir. Eğer sistemden çekilen akımın tamamı geri dönmüyorsa hatta bir kaçak olduğu sonucu ortaya çıkar. Bu durumlarda ise kaçak akım rölesi devreye girerek elektrik enerjisinin kesilmesini sağlamaktadır.

Özellikle evsel kullanımlarda kaçak akım rölesinin sıkça attığı durumlar söz konusu olabilir. Peki kaçak akım rölesi neden atar? Kaçak akım rölesi genellikle kullanılan elektrikli ev aletinin (elektrikli süpürge, tost makinası gibi) hatalı çalışması veya cihaz üzerinde bir kaçak olmasından kaynaklanır. Kaçak akım rölesinin attığı durumlarda cihazlar teker teker fişten çekilerek öncelikle hangi cihazda kaçak olduğu belirlenmelidir. Kaçağın belirlendiği durumda, belirlenen cihazın tamir edilmesi veya tamire götürülmesi gerekmektedir.

Kaçak akım rölesini attıran cihazlar genellikle gövdeye akım kaçıran cihazlardır. Burada gövdeye akım kaçırmaktan kasıt, cihazda kullanılması gereken akım miktarından bir kısmının kullanıcı üzerinden topraklandığı ve bu nedenle sisteme geri verilmediğinden anlaşılır. Bunun sebebi izolesi sıyrılmış bir kablo da olabilir veya sargılarında problem oluşmuş bir elektrik motoru da olabilir. Dolayısıyla bu tür cihazların elektrik eğitimi almış işin ehli kişiler tarafından tamir edilmesi veya cihazın yenisi ile değiştirilmesi gerekmektedir. Kaçak akım rölesinin değeri daha yüksek bir röle ile değiştirilmesi hiçbir koşul ve şart altında tercih edilmemelidir.

Kaçak akım takmak zorunlu mu ve kaçak akım yönetmelikleri nelerdir denildiğinde 3 temel yönetmelik akla gelmektedir. Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği 18 inci maddede, Elektrik Tesislerinde Topraklama Yönetmeliğinde ve İşçi Sağlığı ve :İş Güvenliği Tüzüğünde kaçak akım rölesinin zorunluluğundan bahsedilmiştir. Bugün işletmelerin herhangi bir denetime tabi tutulması esnasında kaçak akım röleleri sorgulanarak yerlerinin gösterilmesi denetmen tarafından istenilebilmektedir.

Yasalar ve mevzuatlar doğrultusunda kaçak akım rölesi iki ana grup altında sınıflandırılmaktadır. Kaçak akım rölesinin seçimi şu şekilde olmaktadır. Yangın koruma sınıfı 300 mA ve hayat korumaya yönelik koruma sınıfı ise 30 mA olarak belirlenmiştir. Yani evlerde 30 mA kaçak akım rölesi kullanılmalıdır. Sanayi tesislerinde ise ana panolarda 300 mA’lik kaçak akım rölesi kullanılırken tali panolara yani insan ile etkileşimin olabileceği makina başlarına gelindiğinde 30 mA’lik kaçak akım rölesi takılması zorunludur.

Kaçak akım röle bağlantısı kaçak akım rölesinin sağlıklı kullanılması için en önemli kısımdır. Kaçak akım rölesi normal sigorta gibi bağlanmakta olup sigortaların önüne bağlanmalıdır. Yani elektrik panosunun girişinde kablolar önce kaçak akım rölesinden geçirilmeli ve devamında diğer hatlara kablo dağıtımı yapılmalıdır. Bu sayede kaçak akım röle koruması tüm elektrik sistemini koruma altına almaktadır.

Yeni sistemlerde hem otomatik şalter hem de kaçak akım rölesi işlevini gören sigortalar bulunmaktadır. Piyasadaki ismi 25 A kaçak akım rölesi olan bu cihazlar sayesinde hem aşırı akım hem de kaçak akım koruması bir arada sağlanabilir. Elektrik insan hayatını kolaylaştırmak için sunulmuş bir nimettir ama aynı zamanda hatalı kullanılması hayati tehlikeleri de beraberinde getirmektedir. Dolayısıyla kaçak akım yasalar dahilinde de zorunlu tutulan kaçak akım rölelerinin kullanılması ile hayati tehlikelerin bertaraf edilmesi çok önemlidir.