Gemi dizel motorları denildiği zaman bu kavramın özellikle 20. yüzyıldan itibaren yaygınlaştığını görmekteyiz.

Buharlı gemilerin yerini günümüzde alan dizel motorların avantajları, günümüz şartlarına uygun olması neticesinde önemli paya sahip olmasını sağladı. Dizel motor ve benzinli motorların farklarından da bahsedilecek olan yazımızda gemilerde neden dizel motor kullanılır sorusunun da cevabını bulabileceksiniz. Özellikle en sık karşılaşılan gemi dizel motor arıza ve çözümleri bölümü bir çok kişi için kolaylık sağlayacaktır.

Dizel Motorlar ve Gemi Dizel Motorları

Aslında gemilerde kullanılan dizel motorlar ile normal dizel motorlar arasında teknik olarak hiçbir fark bulunmamaktadır. Gemi dizel motorları genel olarak diğer taşıtlardakine göre boyutsal olarak büyük olmasına karşın, birçok geminin yardımcı jeneratörlerinde kullanılan dizel motorlar, aslına direk olarak bir kamyon veya otobüs motoru olabilmektedir.

Yapısal bakımdan içten yanmalı bir motor tipi olan dizel motorlar ateşleme tiplerine göre bazı farklılıklar göstermektedirler. Çalışma prensipleri bölümünde dizel motor nasıl çalışır konusu daha detaylı olarak anlatılacaktır.

Dizel Motor Çalışma Prensibi

Yapısal ve çalışma sistemi olarak baktığımız zaman gemi dizel motorları ile standart bir dizel motorun çalışma prensibi arasında hiçbir fark bulunmamaktadır.

En özet tabiri ile, içeriğinde yüksek oksijen bulunan hava karışımının, bir silindir içerisinde sıkıştırılarak yüksek sıcaklığa erişmesi sonucunda bu ortama yakıt püskürtülmesi ilkesine göre çalışmaktadır. Ateşleme yakıtın kendisi ile meydana gelmektedir.




Dizel Motor İç Aksamları

Gemi dizel makinaları çalışma prensibini daha farklı şekilde anlatmak gerekirse şu şekilde tanımlama yapılabilir.

Emme manifoldundaki hava pistonun silindirlerde aşağı inmesi ile içeride bir vakum oluşturarak, içeriye oksijence zengin olan havanın silindirlere dolması sağlanır.
Piston alt ölü noktada iken silindire en fazla oranda havanın giriş sağladığı andır. Bu noktadan sonra piston yukarı doğru hareket etmeye başlarken hem emme hem de egzost valfleri kapanarak dışarıdan alınan havanın silindir içerisinde sıkıştırılması yani kompresyon
aşaması başlatılmış olur.

Sıkışan havanın ısınmasından dolayı, piston üst ölü noktaya geldiği anda içerideki hava en sıcak haldedir. Piston henüz üst ölü noktaya ulaşmadan önce silindir içerisindeki sıcak hava ortamına pülvarize ve yüksek basınçta yakıt püskürtülmeye başlanır.

İçerideki sıcak havanın içerisine püskürtülen dizel yakıtı, hem yüksek basınçlı olmasından hem de tanecik yapısının küçük olmasından dolayı silindir içerisindeki hava ile sürtünerek ilerlerken belirli bir noktaya geldiğinde patlama ve yanma olayı gerçekleşir.

Bu yanma olayı neticesinde silindir içerisindeki basınç ani şekilde artarak pistonun tekrar aşağı yönlü hareket etmesini sağlar. Pistona bağlı olan piston kolu da yine bir mekanizma ile kranka bağlı olduğundan dolayı pistonda meydana gelen aşağı yukarı yönlü doğrusal hareket, krank aracılığı ile dairesel bir hal almakta, krankın dönmesini sağlamaktadır. Motor içerisindeki farklı pistonların da bu hareketi belli bir düzende yapması neticesinde krank şaft üzerinde sürekli ve düzenli bir dairesel hareket meydana gelmekte ve motor çalışması bu şekilde sürdürülmektedir.

Aşağıda bir dizel motor çalışma prensibi kademeli olarak animasyon halinde anlatılmıştır.





Dizel Motor Arızaları

Gemi dizel motorları ve piyasadaki dizel motorların yapısal olarak birbirleri ile aynı olduklarını söylemiştim. Bundan dolayı bu motorlardaki arızalar da birbirlerine benzer özellik göstermektedir. En çok karşılaşılan dizel motor arızaları ve çözümleri aşağıda listelenmiştir.

Güç Düşüklüğü

Dizel motorlarda performans düşmesi aşağıdaki nedenlerden dolayı yaşanabilir;


  • Yakıt pompası indeks bağlantıları ayarsız. Tam yola geçilemiyor
  • Kirli hava filtresi
  • Turbo-Charger emme devresinde tıkanıklıklar veya kirlilik
  • Yakıt devresi üzerinde tıkanıklık veya by-pass edilmiş bir yakıt devresi
  • Kirli yakıt filtresi veya verimsiz yakıt pompası
  • Arızalı enjektör veya enjektör memeleri
  • Valf ayarı hatalı
  • Ateşleme zamanı sorunu
  • Yakıt içerisindeki su veya kirlilik oranı
  • Düşük kompresyon, sıkıştırma
  • Tıkalı veya kaçak inter-cooler sistemi



Yüksek Yağ Sarfiyatı

Bir dizel motorda yağ sarfiyatı yüksel ise öncelikle aşağıdakiler kontrol edilmelidir


  • Motor çok uzun süre rolantide çalıştırılmış,
  • Yeni motor
  • Yağ seviyesi çok düşük veya çok yüksek
  • Kullanılan yağ hatalı, viskozite farklı
  • Türbin yataklarında arıza
  • Valf gaydlarında aşınma
  • Valf sızdırmazlık keçeleri iş yapmıyor
  • Piston, segmanlar veya silindirde aşırı aşınma veya segman kırıkları
  • Havalandırma yok veya tıkalı
  • Dış kaçaklar mevcut



Dizel Motor Yağ Basıncı Düşük


  • Gösterge veya yağ müşir arızası
  • Yağ seviyesi düşük
  • Kullanılan yağ hatalı, viskozite farklı
  • Yağ filtresi tıkalı veya
  • Yataklar aşırı şekilde aşınmış
  • Yağ pompası arızalı, emiş yapmıyor, pompa çıkışında dreyn açık kalmış



Motor Aşırı Isınıyor Hararet Yapıyor


  • Radyatörde (expansion tank) yeterli miktarda su yok veya radyatör (cooler) tıkalı
  • Soğutma suyu pompası kayışı veya dişlisinde arıza
  • Gösterge, müşir veya termostat arızası
  • Soğutma yüzeyleri çok kirli
  • Yağ seviyesi düşük
  • Yağ cooleri tıkalı veya kirli
  • Verimsiz türbin
  • Tıkalı hava cooleri
  • Enjektör arızalı
  • Yanma odasına gönderilen fazla yakıt
  • Hatalı valf ayarı
  • Soğutma sisteminde hava



Motor Zor Çalışıyor


  • Start havası sorunları veya elektrikli start ise akü kutup başları oksitli, yetersiz akü kapasitesi
  • Kullanılan yağ hatalı, viskozite farklı
  • Yeterli yakıt yok
  • Yakıt pompası arızası, gaz kolu yakıt göndermiyor
  • Yakıt sisteminde hava var veya yakıt devresinden sisteme hava giriyor
  • Tıkalı yakıt filtresi
  • Ateşleme zamanı hatası
  • Arızalı yakıt enjektörleri
  • Hatalı valf zamanlaması veya hasar görmüş valfler
  • Düşük sıkıştırma-kompresyon
  • Silindirlerde aşınma



Siyah Duman Atma


  • Fazla yakıt
  • Tıkalı hava filtresi
  • Düşük türbin basıncı
  • Türbin bağlantılarında kaçak
  • Hatalı valf ayarı (Yüksek klerens)



Mavi Duman Atma


  • Motor yağ yakıyor
  • Çok yüksek yağ seviyesi
  • Yakıta yağ karışması
  • Kompresyon yetersiz, düşük



Beyaz Duman Atma


  • Yakıt püskürtme zaman ayarı hatası
  • Silindir içerisine su karışıyor,
  • Ayarsız enjektörler



Aşırı Yakıt Sarfiyatı


  • Yakıt pompası ayarsız
  • Valf ayarları hatalı
  • Enjektörler ayarsız
  • Düşük sıkıştırma-kompresyon
  • Görülmeyen yakıt kaçakları



Motordan Gelen Mekanik Sesler


  • Piston, piston kolu
  • Segman
  • Yataklar
  • Krank
  • Kem
  • Valf



Dizel ve Benzinli Motor Arasındaki Farklar

Bir araç alınırken dizel veya benzinli olup olmaması aracın değerini ciddi oranda etkilemektedir. Peki dizel ve benzinli arasındaki farklar bu kadar keskin midir? Bana sorarsanız çok büyük farklılıklar yoktur.

Her iki motor da çalışma ilkesi bakımından içten yanmalı makineler sınıfında incelenmektedir. Ateşleme tipi bakımından farklılıkları bulunan bu motorların, bu ateşleme farklılıklarından ileri gelen bazı ekipmanlarında da farklılıklar bulunmaktadır.

Dizel motorlarda buji ve karbüratör gibi ek donanımlara gerek duyulmaz. Çünkü dizellerde ateşleme yakıtın direk kendisi ile meydana gelir. Oysa benzinli motorlarda silindir içerisinde yanma sağlanması için gerekli hava yakıt karışımı karbüratörde ayarlanarak silindir içerisine gönderilir ve bu karışım buji tarafından sağlanan kıvılcım ile ateşlenerek yanma sağlanır.

Dizel motorlarda sıkıştırma oranı, benzinli motorlardakine göre %50 kadar daha fazla olmaktadır. Çünkü benzinli motorda ateşlemenin sağlanması için buji kullanılarak kolay bir ateşleme sağlanabilmektedir. Oysa dizel motorlarda ateşleme, silindir içerisindeki hava karışımına yakıt püskürtülmesi yolu iledir. Bu nedenle silindir içerisindeki karışım ne kadar sıcak olursa, tutuşma o denli kolay olacaktır.

Silindir içi karışım sıcaklığını arttırmak için de silindirdeki havanın sıkıştırılması önem arz etmektedir. Ne kadar fazla sıkıştırma sağlanırsa o kadar yüksek silindir içi sıcaklığa erişilmiş olmaktadır. Benzinli motorlarda sıkıştırma oranı 11:1 civasında iken ortalama bir dizel motoru sıkıştırma oranı 16.5:1 olabilmektedir.

Özetle gemi dizel motorları piyasada görebileceğiniz dizel motorları ile tamamen aynı yapıya sahiptir. Çok büyük güç üretmeleri ve yakıtının da ucuz olması nedeni ile gemilerde dizel motor tercih edilmektedir.