Açıklama:

Asenkron motorlar kalkışları (ilk dönmeye başlaması) sırasında şebekeden normal akımlarının 3-6 katı kadar fazla akım çeker. Kalkış sırasındaki çekilen bu akım kısa sürelidir. Küçük güçlü motorlarda kısa süreli fazla akımın şebeke üzerinde olumsuz etkisi fazla olmaz.
Ancak büyük güçlü motorların direkt yol almaları sırasında, şebekeden çektikleri kalkış akımları, şebeke gerilim düşümlerine neden olur. Gerilim düşmeleri de hem çalışmakta olan motorun hem de çalışan diğer alıcıların çalışma özelliklerini etkiler.
Şebekelerin durumuna göre elektrik idareleri belli güçlerden büyük motorların (3KW’nın üstündeki) çalıştırılmasında kalkış akımını düşürücü önlemler alınması için kurallar getirir.

Bu nedenle büyük güçlü motorların ve çok sık yol alan küçük güçlü motorların, kalkınma akımlarının şebekeyi olumsuz yönde etkilememeleri için değişik yöntemler uygulanır.

Bu yöntemler şunlardır;

Doğrudan yol vermek (direkt yol verme)

Düşük gerilimle yol vermek

Yıldız-Üçgen yol vermek
Oto trafosu ile yol vermek
Dirençle yol vermek
Rotorlu sargılı asenkron motorlara yol verme

Mikro işlemcilerle yol verme

Yumuşak yol verme
Frekans değiştirici ile yol verme

Biz bu uygulamada kalkış akımını düşürmede en ekonomik yöntem olan Yıldız-Üçgen yol verme yöntemini kullanacağız.
Bu yöntemle yol verebilmek için motorun üçgen bağlı çalışma gerilimi şebeke gerilimine eşit olmalıdır. Örneğin, ülkemizde şebeke gerilimi 380 volt olduğuna göre yıldız-üçgen yol verilecek motorun etiketinde ∆380 V veya ∆380V/Y660V yazılı olmalıdır.
Yıldız-üçgen yol vermede amaç, motoru kalkış süresince yıldız bağlı çalıştırmak ve kalkışını tamamlayan motoru hemen normal bağlantısı olan üçgen bağlı olarak çalıştırmaktır.

Motor, kalkış sırasında yıldız bağlı çalıştırıldığından motor sargılarına uygulanan gerilim U/√3 değerine, motorun şebekeden çektiği akım ise 1/3 değerine düşer.

Motorun sargılarına uygulanan gerilim azaldığından momenti önemli ölçüde küçülür. Yıldız-üçgen yol vermenin kusursuz olması için motorun yük momentinin, yıldız bağlamadaki motor momentinden büyük olmaması ve yıldız bağlamadaki sürenin uygun olması gerekir. Bu geçiş süresi çok önemlidir. Motor, yıldız bağlantıda iken anma devir sayısına ulaşıldığı anda üçgen bağlantıya geçilmesi ve fazla aralık verilmemesi gerekir. Böyle olursa yıldızdan üçgen bağlantıya geçişteki üçgen kontaktörünün kapamama akımı küçük ve yıldızdan üçgene geçiş darbesiz olur. Aksi hâlde, üçgen bağlantıya geçişte akımda geçici artışlar görülür. Bunun sonucu kontaktörün kontakları ani yüksek ısı nedeniyle kaynak olabilir.

λ/∆ yol vermede yıldız olarak kalkınan motorun devir sayısı yaklaşık anma devir sayısına yaklaştığında üçgen durumuna geçilir. Burada iki önemli durum ortaya çıkar. Birincisi motorun üçgene geçmeden önceki yıldız çalışma süresi, diğeri ise yıldız bağlantıdan üçgen bağlantıya geçiş süresidir.

Bu süre motorun gücüne göre değişiklik gösterir ve maksimum 8-10 saniye civarındadır.



YILDIZ BAĞLANTI ŞEKLİ



ÜÇGEN BAĞLANTI ŞEKLİ


Yıldız Bağlantı Özelliği:

Yıldız bağlantı; stator sargılarının çıkış veya giriş uçlarının birleşmesi ile elde edilen bağlantıdır. Klemens kutusunda üç uç ( Z, X, Y) köprü edilir.

Üçgen Bağlantı Özelliği:

Üçgen bağlantı, faz sargısı çıkış uçlarının (Z, X, Y) diğer faz sargısı giriş uçları (U, V, W) ile birleştirilmesi sonucu elde edilen bağlantıdır.

Devre Şeması:


Otomatik yıldız-üçgen çalışma devresi

İşlem Basamakları:


  1. Verilen malzemelerin sağlamlık kontrolünü yapınız.
  2. Şekildeki devreyi öğretmeninizin gözetiminde kurunuz.
  3. ZR zaman rölesini 3 saniyeye ayarlayınız.
  4. Başlatma butonuna basıp bırakarak motorunun dönmesini sağlayınız.
  5. Gelişen olayları 1 dakika süreyle gözlemleyip, defterinize not alınız.
  6. ZR zaman rölesinin devredeki görevi nedir? Açıklayınız.