Aydınlatma Teknolojileri

Neredeyse hepimizin anne babası eskiden evlerini gaz lambaları ve mumlarla aydınlattıklarını anlatmıştır. Şimdilerde gaz lambalarının yaydığı ışık bizim için oldukça yetersiz gelse de onlar bu ışığa alışık olduklarını söylüyorlar. Oysa bugün aydınlatma denildiğinde akla gelen ilk şey hiç kuşkusuz ampuldür.

Bu konuya ilişkin ilkokulda öğrendiğimiz ilk bilgi ampulün 19. yüzyılın son çeyreğinde Edison tarafından icat edildiği yönünde olsa da bugün asıl mucidin kim olduğu yönündeki Edison – Tesla tartışmaları hız kesmeden varlığını sürdürüyor. Ampulün gerçekte kim tarafından keşfedildiği konusu bir kenarda dursun, bizim için önemli olan ampulün aydınlatma teknolojileri arasındaki yeridir.

Artık ampulün kullanılmadığı yer kalmadı: evlerde, iş yerlerinde, park ve bahçe aydınlatmalarında farklı türlerde ampuller kullanılıyor. Ampul çeşitlerine geçmeden önce dilerseniz evlerdeki yapay güneşimizin çalışma prensibinden bahsedelim.

Ampul Nasıl Çalışır?

Bilindiği üzere bir metal parçasının üzerinden elektrik akımı geçtiğinde, metal parçası bu akıma direnç gösterir. Hatta bu direnç sonucunda ısı açığa çıkar. Ampul de bu prensibe göre çalışır, diyebiliriz. Ampuldeki cam koruyucunun içinde filaman adı verilen metalden bir tel bulunur; bu metal iki destek çubuğu tarafından sabit tutulmaktadır. Filamandan geçen elektrik akımı bu metal teli ısıtır, bu ısı sonucunda ampul etrafına ışık saçar.
Filamanın çok yüksek sıcaklıklara karşı dayanıklı olması gerekir, yoksa eriyebilir ya da incelip kopabilir. Bugün kullandığımız ampullerdeki filamanlar 3410°C’lik erime noktasına sahiptir, bu anlamda dayanıklı olduklarını söyleyebiliriz. Şunu da belirtmemiz gerekir; filamanın oksijen gazı ile reaksiyona girip yanmaması için ampulün içindeki oksijen boşaltılır ve yerine çoğunlukla soy gazlar doldurulur.

Ampul Çeşitleri Nelerdir?

Bugün hayatımızın neredeyse her noktasında yer edinmeyi başarmış ampullerin birçok çeşidi vardır. Bunlar arasında en bilinenleri akkor ve floresan lambalardır.
Akkor lambalar Türkiye’de yaygın olarak kullanılan aydınlatma türüdür ancak bu lambaların enerji verimliliği düşüktür. Örneğin, yüksek güçlü bir akkor lambanın sağladığı ışık verimini düşük güçlü bir LED lamba ile elde etmek mümkündür.

Ayrıca son yıllarda yapılan araştırmalar gösteriyor ki, akkor lambaları her yıl atmosfere milyonlarca tonluk karbondioksit gazı salınımına sebep olmaktadır. Enerji verimliliği düşük olup doğaya bu denli zarar veren akkor lambaların kullanım alanı her yıl daha da azalmaktadır.

Floresan lambalar enerji verimliliği açısından akkor lambalara göre daha iyi konumdadır. Bu tür lambaların içindeki floresan tüpün içinde bir soy gaz türü ve cıva bulunur. Elektrik akımının soy gazdan geçmesiyle ışık açığa çıkar. Floresan lambalar, akkor lambalar gibi çok ısınmadıkları halde onlardan daha fazla ışık yayarlar.

Doğru Aydınlatma Seçimi

Aydınlatma konusunda tuzağa düşmemek ve bilinçsiz tüketici olmamak için dikkat etmemiz gereken birkaç noktadan bahsedelim. Daha önce belirttiğimiz gibi floresan lambalar akkor lambalardan daha tasarruflu ve verimlidir. Akkor lambaların kullanımının yasaklanması konusu uluslararası basında bile gündemde iken bu lambaları kullanmakta hala ısrarcı olmamız bizi aydınlatma seçimi konusunda daha bilinçsiz yapacak ve hem kısa hem de uzun vadede aleyhimize olacaktır. Ampul seçiminin yanı sıra ampul kullanımına dikkat etmek de önem arz ediyor.

Doğru aydınlatma seçimi kadar bu seçimi destekleyici davranışlarda bulunmamız da önemli. Örneğin, odadan çıkarken lambayı kapatmamız ve bunu alışkanlık haline getirmemiz enerji tasarrufu konusunda bize yardımcı olacaktır. Ayrıca evin iç cephelerinin açık renge boyanması ve gün ışığından yeterince faydalanmak aydınlatma konusunda verdiğimiz çabanın karşılığını almamızı sağlayacaktır.

Uzmanlar uyarıyor; halk arasında “Çin malı” olarak tabir ettiğimiz ürünleri kısa vadede tasarruf sağlamak için satın almak aslında tüketiciye faydadan çok zarar getiriyor. Bu tür ürünler kalitesiz olup etiket değerlerine uygun performans göstermediğinden kısa sürede bozulabiliyor. Bu nedenle bilinçli tüketiciler herhangi bir aydınlatma ürünü satın almadan önce mutlaka etiket değerlerini kontrol etmeli ve sadece uluslararası onayı olan ürünleri tercih etmeli.

Yaşam kalitemizin düşmemesi için aydınlatma seçimi oldukça önemli bir konudur. Doğru aydınlatma seçimi uzun vadede elektrik tasarrufu sağlarken içinde yaşadığımız doğal çevreyi de koruyarak çocuklarımıza daha temiz bir dünya bırakmamızı sağlayacak. Bu nedenle hepimiz bilinçli tüketiciler olarak üzerimize düşen görevi yapmalı ve doğru aydınlatma seçimine özen göstermeliyiz.