YÖn kontrol valflerİ

[ElemaN]

Hidrolik ve Pnömatik sistemlerde , kullanılan basınçlı havaya veya akışkana yön veren ve
alıcılara gönderilmesini sağlayan valflere yön kontrol valfleri denir.

Yapılış biçimleri , kumanda biçimleri , yol ve konum durumlara göre çok çeşitli
yön kontrol valfleri vardır. Pnömatik sistemlerde en çok kullanılan valf
çeşidi yön kontrol valfleridir.

Proglamlanabilir kontrol sistemlerin endüstriyel alanlarda yaygın bir şekilde kullanılması pnömatik sistemlerin
de bu sistemlerle beraber çalışmasını sağlamıştır.

Böylece , önceleri mekanik ve basınçlı hava ile kumanda edilen yön kontrol valfleri düşük
voltajlı elektrik sinyalleri ile kumanda edilmeye başlanmıştır.

Valflerin kumanda metotlarının sembol resimleri görülmektedir.




Halen endüstriyel alanlarda kullanılan yön kontrol valflerini aşağıdaki gibi gruplandırabiliriz.

Yol ve konum durumuna göre yön kontrol valfleri

1- 2/2 ( iki yollu iki konumlu ) yön kontrol valfleri
2- 3/2 ( üç yollu üç konumlu ) yön kontrol valfleri
3- 4/2 ( dört yollu iki konumlu ) yön kontrol valfleri
4- 5/2( beş yollu iki konumlu ) yön kontrol valfleri
5- 3/3 ( üç yollu üç konumlu ) yön kontrol valfleri
6- 4/3 ( dört yollu üç konumlu ) yön kontrol valfleri
7- 5/3 ( beş yollu üç konumlu ) yön kontrol valfleri
8- 6/3 ( altı yollu üç konumlu ) yön kontrol valfleri

A- Yol ve konum durumuna göre yön kontrol valfleri

1- 2/2 ( iki yollu iki konumlu ) yön kontrol valfleri
2- 3/2 ( üç yollu üç konumlu ) yön kontrol valfleri
3- 4/2 ( dört yollu iki konumlu ) yön kontrol valfleri
4- 5/2( beş yollu iki konumlu ) yön kontrol valfleri
5- 3/3 ( üç yollu üç konumlu ) yön kontrol valfleri
6- 4/3 ( dört yollu üç konumlu ) yön kontrol valfleri
7- 5/3 ( beş yollu üç konumlu ) yön kontrol valfleri
8- 6/3 ( altı yollu üç konumlu ) yön kontrol valfleri

B- Basınçlı havanın geçiş durumuna göre yön kontrol valfleri
1- Normalde açık yön kontrol valfleri
2- Normalde kapalı yön kontrol valfleri

C- Kumanda ediliş şekline göre yön kontrol valfleri

1- İnsan gücü ile kumanda edilen ( elle , ayakla ) yön kontrolvalfleri
2- Mekanik olarak kumanda edilen yön kontrol valfleri
3- Basınçlı hava ile kumanda edilen yön kontrol valfleri
4- Elektrik ve selenoid ( Elektro-magnetik ) sinyallerle
kumanda edilen yön kontrol valfleri

D- Yapılış biçimlerine göre yön kontrol valfleri

1- Bilyalı yön kontrol valfleri
2- Diskli yön kontrol valfleri
3- Sürgülü yön kontrol valfleri
4- Emme subaplı yön kontrol valfleri

BİR YÖN KONTROL VALFİNİN SÖYLENİŞİ

Bir yön kontrol valfi söylenirken veya yazılırken önce yol ve konum
durumu belirtilir. Daha sonra sırasıyla valfin basınçlı havayı geçiriş
durumu , valfe kumanda biçimi ve valfin yapılış şekli söylenir. Bir örnek
vermek gerekirse “3/2 Normalde açık elle kumandalı sürgülü yön kontrol
valfi “ diye söylenir.

BİR YÖN KONTROL VALFİN KESİTİ VE ÇALIŞMASI

Yapılış biçimi ne şekilde olursa olsun bir yön kontrol valfi basınçlı
havaya yön verir ve basınçlı havayı alıcılara dağıtır.

Konum : Pnömatik sistemlerde valfler basınçlı havaya yön veren ,
akış ve basıncı ayarlayan devre elemanlarıdır.

Akış kontrol ve basınç kontrol valfleri genellikle basınçlı havaya sadece geçit verirler veya kapalı
durumda geçit vermezler.

Bu nedenle bu tür valfler açık ve kapalı olmak üzere iki konumludur.

Fakat yön kontrol valflerinde basınçlı hava yön kontrol valfine girer ve çıkış bir alıcıya bağlıdır.

Aynı basınçlı hava ile aynı alıcıyı ters yönde çalıştırmak için valfin daha önceki durumu değiştirilir. Buna valflerde konum değiştirme denir. Yani valf ikinci konuma getirilmiştir.

Yol : Herhangi bir konumdayken bir valfte bulunan bağlantı deliği sayısı o valfin yol sayısını gösterir.
Kaç konumlu olursa olsun bir valfte kaç tane yol varsa aynı valfin diğer konumlarında da aynı sayıda yol sayısı vardır.

Sembol resimde valfin bir konumu bir kare ile gösterilir

İki konumlu bir valf yan yana iki kare ile gösterilir.



Üç konumlu bir valf yan yana üç kare ile gösterilir.




Sembol resimde bir valfin bir konuma dışardan yapılan bağlantı sayısı o valfin yol sayısını gösterir.






2/2 YÖN KONTROL VALFİ

Genellikle açma-kapama valfi olarak kullanılır. Normalde açık veya
normalde kapalı olarak iki çeşidi de kullanılmaktadır. Şekil- 3 te 2/2 valfin
kesit ve sembol resmi görülmektedir.


Normalde açık valflerde basınçlı hava valften geçerek alıcıya gider.
Kumanda butonuna basıldığı zaman valfler kapanır ve basınçlı hava
valften geçmez.

Normalde kapalı valflerde ise butona basıldığı zaman valf
açılır yani basınçlı havanın geçiş yolu açılır ve hava alıcıya gider.
Normalde kapalı valflerde butona basılmadığı müddetçe basınçlı hava
geçemez.

[ElemaN]

3/2 YÖN KONTROL VALFLERİ


Bu tür valfler genellikle tek etkili silindirlerin çalıştırılmasında ve
bazı pnömatik devre elemanlarına istenilen zamanlarda basınçlı hava sinyali
gönderileceği durumlarda kullanılırlar.

Çok çeşitli yapım biçimi ve kumanda biçimine sahip olanları vardır.
Bilyalı ve diskli yapılanları daha sade ve kullanışlıdır.
Elektro-manyetik kontrollü 3/2 yön kontrol valfleride endüstriyel alanlarda
çokça kullanma alanı bulmuştur. Normalde açık ve normalde kapalı olarak iki çeşidi de
çokça kullanılmaktadır. Şekil-5 te bir 3/2 kontrol valfinin kesit ve sembol resmi görülmektedir.







3/2 YÖN KONTROL VALFİ İLE TEK ETKİLİ SİLİNDİRLERİN KONTROLÜ

Pnömatik devrelerde kullanılan tek etkili silindirlerin yön kontrolü
genellikle 3/2 yön kontrol valfleri ile yapılır. 3/2 yön kontrol valfi normalde
açık veya normalde kapalı tipte olabilir.

Normalde açık 3/2 yön kontrol valfine giren basınçlı hava valften geçer ve silindir pistonunu iterek
doğrusal hareket elde edilir.

Yön kontrol valfinin butonuna basıldığı zaman valfin konumu değişir ve basınçlı havanın önü kapatılır.
Silindirdeki hava valften atmosfere atılır. Piston ise yay kuvvetinin etkisiyle , elle , kendi ağırlığıyla ( düşey konumda ) geri dönüş yapar. Şekil-7 te normalde açık 3/2 yön kontrol valfi ile tek etkili yaylı geri dönüşlü bir silindirin kontrolü görülmektedir.






3/2 YÖN KONTROLÜ VALFLERİ İLE ÇİFT ETKİLİ SİLİNDİRLERDE YÖN KONTROLÜ

Pnömatik devrelerde kullanılan çift etkili silindirlerin basınçlı hava
giriş ve çıkış yolu üzerine ayrı ayrı 3/2 yön kontrolü valfi takılarak pistonun
ileri ve geri hareketi kontrol edilir.

3/2 yön kontrol valfi ile kontrol genellikle tek silindirli pnömatik devrelerde piston
hareketini ileri ve geri elle kontrol edilmesi için kullanılır. Şekil-8 da iki adet 3/2 yön kontrol valfi
ile çift etkili bir silindirin yön kontrolü görülmektedir.




4/2 YÖN KONTROL VALFİ

Çift etkili silindirlerin çalıştırılmasında kullanılırlar. Valfe kumanda
biçimi elle , mekanik olarak , hava sinyalleri ve elektro-manyetik sinyallerle
yapılabilmektedir.

Mekanik ve hava sinyali ile kumanda edilen 4/2 valfler
sıkça kullanılmaktadır. Şekil-9 da bir 4/2 yön kontrol valfi kesiti ve sembol
resmi görülmektedir. Sürgülü tipte yapılanları çok kullanılmaktadır.




5/2 YÖN KONTROL VALFLERİ

Pnömatik sistemlerde çift etkili silindirlerin çalıştırılmasında ve bazı
komple devrelerde kullanılırlar.

Bu vaflerin konum değiştirmesi genellikle basınçlı hava ile yapılmaktadır.
Şekil-11 de bir 5/2 sürgülü yön kontrol valfi kesit ve sembol resmi görülmektedir.






5/2 VALFLERLE ÇİFT ETKİLİ SİLİNDİRLERDE YÖN KONTROLÜ

Endüstriyel alanlarda çift etkili silindirlerin yön kontrolü 5/2 yön
kontrol valfleri ile yapılır.

Bu nedenle çok çeşitli yön kontrol valfleri imal edilmiştir. En çok kullanılan
yön kontrol valfleri sürgülü tip 5/2 yön kontrol valfleridir. 5/2 yön kontrol valflerinin
kumandası mekanik olarak basınçlı hava ile ve elektrik sinyalleri ile kumanda edilenleri en çok
kullanılanlarıdır.


3/3 YÖN KONTROL VALFLERİ

Üç konumlu yön kontrol valfleri genellikle sürgülü tipte yapılmaktadır.
Endüstriyel alanlarda çokça kullanılmaktadır.
Valf konumları 1 , 0 , 2 veya a , 0 , b gibi rakam ve harflerle gösterilir.
Valfin o konumuna merkez konumu denir. Üç konumlu yön kontrol valflerinde çok
değişik merkez konumları vardır.