Komparatör nedir ?

Komparatör görünüş bakımından saate benzeyen ibreli kontrol aletidir. Yüzeylerin birbirine paralelliği ,eksenlerin aynı doğrultuda olup olmadığı ,hassas makina parçalarının ölçü ve kaçıklık kontrolleri komparatörle yapılır.


Komparatör, Yüzeylerin paralelliğinin , makina parçalarının ölçü ve kaçıklık kontrollerinin yapıldığı, görünüş bakımından saate benzeyen ibreli kontrol aletidir.

Komparatörlerin özellikleri:

Komparatörlerin özelliği, yoklayıcı uçları ile kontrol edilen yüzeylerdeki farklılıkları büyülterek göstermesidir.

Komparatörün kısımları



Komparatörün kısımlarıBüyük ibre, üzeri 100 eşit parçaya bölünmüş bir gösterge önünde hareket eder. Her bölüm, 0,01 mm yi gösterir. çünkü ölçü mili 1 mm hareket ettiğinde ibre 100 bölüntülü gösterge önünde bir tam devir yapar. Dolayısı ile 1 bölümlük dönüş: 1/100 mm = 0,01 mm olur.

Komparatörün küçük ibresi tam mm leri gösterecek şekilde döner.
Komparatör (sıfır) çizgisinin sağında ve solunda (+,-) işaretleri veya tolerans göstergeleri vardır. Ölçerken ibre (+) tarafa giderse ölçünün büyüdüğü, (-) tarafa giderse küçüldüğü anlaşılır.



Komparatörler bilinen bir başlangıç ölçüsüne göre (ölçü lokması ve ya malafa ile) ayarlanır ve ölçülecek parçalar bu ölçüye göre karşılaştırılarak farklılıkların tolerans sınırını aşıp aşmadığı kontrol edilir.

Komparatör okuma

Yukarıdaki şekilde görüldüğü gibi komparatör, kontrol edilecek parçanın adsal ölçüsüne uygun bir Johnson mastarı ile 30 mm ye ayarlanmış olsun.

Ayarlamayı yaparken, komparatör ibresi, işin tolerans sınırında fazla itilmiş ve sıfırlanmış olmalıdır. Ayar işleminden sonra parça kontrol edildiğinde ibre +0,12 mm yi göstermektedir. Sonuç olarak parçanın ölçüsü, adsal ölçüden (ayar ölçüsünden ) 0,12 mm fazla demektir. Parçanın yapım ölçüsü:

  • 30 + 0,11 için iş, ölçüye gelmemiştir.
  • 30 + 0,12 için iş, ölçüsündedir.
  • 30 + 0,13 için iş bozuktur.

salgı komparatörü ile salgı kontrolüKomparatörlerin bir başka kullanma şekli de yukarıda şekilde verildiği gibidir : Komparatör, kontrol edilecek parça yüzeyi üzerindeki başlangıç noktasına göre ayarlanarak aynı yüzeyde veya aynı ölçüde oluşacak farklılıklar okunur . Böylece, parçanın ölçüsü, yüzeylerinin paralelliği ve düzlemselliği de kontrol edilmiş olur.



Komparatör otomotiv sanayiinde ve araç onarımlarında da sıkça kullanılır.

Komparatör nasıl kullanılır ?

Komparatörün kullanımı aslında çok basittir. Komparatörün ayağı bir yere sabitlendikten sonra kontrol etmek istediğimiz yüzeye komparatörün ucunu değdiririz ve komparatör saatinin ibresini sıfırlarız .Daha sonra kontrol edeceğimiz parçanın her hareketinde ibredeki değişimi gözleriz .İbre kabul edilen tolerans içinde kalıyorsa her şey yolundadır.

Komparatör ile kontrol

Makine kontrol ve ayarında komparatör kullanma

Örneğin; Torna fener mili ile gezer punta ekseninin aynı doğrultuda olup olmadığının kontrolu de komparatörle yapılır . önce, tam silindirik bir malafa tornada iki punta arasına alınır. Komparatörün ucu malafaya bastırılır ve ibre sıfıra ayarlanır.

Torna fener mili ekseni ile punta ekseninin aynı doğrultuda olup olmadığının komparatörle kontrolüKomparatörle mengene ayarıTornanın arabası ile hareket ettirilen komparatörün yoklayıcı ucu, kontrol malafası üzerinde giderken, ibre oynamaz ise tezgah ekseninde demektir. İbre saparsa; gezer puntanın ekseni, sapma ölçüsü kadar kaymıştır.
Yardımcı takımların bağlanmasında ayar işlemi, komparatörle tam olarak yapılır.


Komparatörler yataklanacak muyluların salgılarının tespitinde de kullanılırBağlanan parçaların ayarlanmasında da komparatörden yararlanılabilir . Torna aynasına bağlanan parçanın silindirik ve alın yüzeyleri ayrı ayrı komparatörlerle ayarlanmaktadır.



Komparatörle salgı kontrolüAynaya bağlı iş yavaş yavaş döndürülerek ibrelerin sapma durumuna göre işin yüzeylerine hafifçe dokunulur. İbrelerde sapmalar durduğunda iş salgısız olarak bağlanmış demektir.

Komparatör kullanımıölçü kontrollerinde kullanırken önceden ölçüye ayarlanır. Bir kama kanalının eksenliliği aşağıdaki şekildeki gibi kontrol edilmektedir. önce (1) kanala uygun bir mastarın c yüzeyi Jonson mastarı ile yatay konuma getirilir ve komparatörle kontrol edilir. Sonra (2) d yüzeyi için işlem tekrarlanır. Her iki durumda ibre oynamazsa, kanal eksendedir.



Komparatörle kama kanallarının kontrolüBazı hassas makine parçalarının yapımında aynı anda birden fazla boyutun ölçülmesi ve bu boyutlar arasındaki ilişkilerin (ölçüsel konumların) kontrol edilmesi gerekir. Bu tür işlemler için özel hazırlanmış ölçme ve kontrol kalıpları kullanılır.



Şekildeki ölçme ve kontrol kalıbında bir makine parçasının üç ayrı ölçüsü birden ilgili komparatörlerle kontrol edilmektedir.