Genel Esaslar

Amaç:

Madde 1- İş ve çalışma hayatını düzenleyen yasalar ve sair mevzuatın iş güvenliğine ilişkin ilgili tüm hükümlerine ek olarak, Teşekkülümüzün faaliyet konusunu oluşturan elektrik unsurunun büyük tehlike taşıyan özelliği dikkate alınarak, bu yönetmelik ŞEBEKE-TESİS işyerlerinde iş güvenliği açısından alınması gereken asgari önlemleri belirlemek amacı ile hazırlanmıştır.

Kapsam:

Madde 2- Bu Yönetmelik hükümleri ŞEBEKE-TESİS işyerlerinde görevli tüm kamu ve özel sektör personeline uygulanacaktır.

Kısaltmalar:

Bu Yönetmelikte geçen kısaltmalar aşağıdaki anlamları ifade eder.

AA (AC): Alternatif akım
DA (DC): Doğru akım
KG: Küçük gerilim
AG: Alçak gerilim
OG: Orta gerilim
YG: Yüksek gerilim
YDM: Yük Dağıtım Müdürlüğü
EİH: Enerji İletim Hattı
EDH: Enerji Dağıtım Hattı
EDŞ: Kamu veya Özel Elektrik Dağıtım Şirketi
TM: Trafo Merkezi
İGF/1: İş Güvenliği Çalışma İzni Formu
İGF/2: İş Bitirme Beyan Formu
EKV: Enerji Kesilmesi ve Verilmesi İsteği Formu

Madde 3- Bu Yönetmelikte gerilim kademeleri aşağıdaki şekilde kabul edilmiştir.

Küçük gerilim: 0- 50 Volt arası
Alçak gerilim: 50 -1.000 Volt arası
Orta gerilim: 1.000 - 36.000 Volt arası
Yüksek gerilim: 36.000-170.000 Volt arası
Çok Yüksek gerilim: 170.000 Volt ve yukarısı

50 Volt’un üzerinde olan gerilim tehlikeli gerilimdir.
1000 Volt’un altındaki çalışmalar için Madde 48’deki hükümler geçerlidir.
Alınacak güvenlik önlemleri açısından 1000 Volt’un üzerindeki gerilimler Yüksek Gerilim sayılacaktır.

Madde 4- Gerilim altındaki iletkenler için kabul edilen azami yaklaşma mesafesi aşağıda gösterilmiştir.


  • 50 - 3.500 volt arası 30 cm
  • 3.500-10.000 volt arası 60 cm
  • 10.000-50.000 volt arası 90 cm
  • 50.000-100.000 volt arası 150 cm
  • 100.000-250.000 volt arası 300 cm
  • 250.000-450.000 volt arası 400 cm



Tarifler:

Madde 5- Bu Yönetmelikte adı geçen birim, donanım ve işlemlerin açıklanması aşağıdaki gibidir.

Elektronik Mühendisi: Belirlenmiş bir bölge içerisindeki elektronik bilgi, elektronik haberleşme ve elektronik koruma devrelerinin bakım ve ayarlarından sorumlu mühendistir.

Test Mühendisi: Belirlenmiş bir bölge içerisindeki güç, akım-gerilim trafoları, generatör, kesici, YG Kablo, nötr direnci, kapasitör ve parafudr gibi teçhizatın testlerinden sorumlu mühendistir.

Ekip: Birden fazla elemanın bulunduğu çalışma grubudur.

Ekip Şefi veya Sorumlusu: Yapılacak bir çalışmadan önce gerekli güvenlik önlemlerini alan veya aldırtan, sonra teçhizat üzerinde yapılacak çalışmaları yürüten, çalışmaların bitiminde de bu önlemlerin kaldırılmasını sağlayan veya isteyen, üzerinde çalışma yapılan teçhizatın servise alınabileceğini ilgili birimlere bildiren sorumlu şahıstır.

Çalışma İzni istemeye Yetkili Elemanlar: Ulusal sistemi etkileyen çalışmalarda; üretim ve iletim tesislerinde çalışma izni istemeye yetkili elemanların isimleri ilgili Proje Müdürlüklerince Yük Dağıtım Müdürlüğü, Şebeke Tesis Grup Müdürlüğü ve Elektrik Dağıtım Şirketi ünitelerinin yapacağı çalışmalarda izin istemeye yetkili elemanların isimleri ilgili
Şebeke Grup Müdürlüklerine önceden yazılı olarak bildirilecektir.

Sık Kullanılan Terimler:

1)Trafo Merkezi (TM): Yüksek ve Orta Gerilim değişikliği yapılan transformatör ve diğer tesisatın bulunduğu yer.
2)GİS TM: Gaz İzoleli Trafo Merkezi
3)Kesici: Normal yüklü ya da arızalı elektrik devrelerini açıp kapatmak için kullanılan bir cihazdır.
4)Ayırıcı: Yüksüz elektrik devrelerini açıp kapatmak için kullanılan bir cihazdır.
5)By Pass Ayırıcısı: Tek baralı sistemde ancak kesici yük altında iken açılıp kapanabilen bir ayırıcıdır.
6)Toprak Ayırıcısı: Gerilimsiz duruma getirilmiş elektrik devrelerini toprakla irtibatlamak için kullanılan cihazdır.
7)Sigorta: Elektrik akımının öngörülen bir sınır değerini aşması durumunda elektriği kendiliğinden kesen aygıt ve düzenlerdir.
8)Bara: Aynı gerilimdeki elektrik enerjisinin toplandığı ve dağıtıldığı bir ünitedir. Teçhizatın kendi kesicisi ile bağlı olduğu baraya Ana Bara, transfer kesicisi veya ayırıcısı ile bağlı bulunduğu baraya da Transfer Bara denir.
9)EİH: Enerji taşımaya yarayan ve üzerinde izolesi bulunmayan havai iletkenlerden oluşan tesistir.
10)Yüksek Gerilim Yeraltı Kablosu (YGYK): Enerji iletmeye yarayan izole ve yeraltında kullanılabilen kablolardır.
11)Müşterek Hatlar: İki farklı gerilime ait hatların aynı direkler üzerinde bulunduğu hatlardır.
12)Çok Devreli Hatlar: Aynı direkte ve aynı gerilimde birden fazla devre bulunan hatlardır.
13)Parafudr: Teçhizatı yıldırımın meydana getireceği yüksek gerilimlerden veya nominal gerilimin üzerindeki aşırı gerilimlerden koruyan cihazdır.
14)Güç Trafosu: Elektrik enerjisinin frekansını değiştirmeden gerilim ve akımın seviyesini belli oran dahilinde değiştiren ünitedir.
15)Akım Trafosu: Akımı belli oran dahilinde değiştiren cihazdır.
16)Gerilim Trafosu: Gerilimi belli bir oranda değiştiren cihazdır.
17)Kaplin Kapasitör (Gerilim Bölücü): İletişim, koruma, ölçü ve bilgi nakli için kullanılan cihazların EİH’na bağlantısında kullanılan kuplaj kondansatörüdür.
18)Hat Tıkacı: Ayarlandığı frekans bandına karşı büyük empedans göstererek işaretin bara tarafına geçmesini engelleyen (hat tarafına yönlendirilmesini sağlayan) paralel rezonans devresidir.
19)Şönt Kapasitör: Bağlı bulunduğu baranın gerilimini yükseltmek için kullanılan ve reaktif güç üreten kondansatör grubudur.
20)Seri Kapasitör: Uzun EİH’na seri olarak bağlanan ve hattın empedansını küçültmek için kullanılan kondansatör grubudur.
21)Reaktör: Bağlı bulunduğu hat, trafo ve baradan reaktif güç çeken (tüketen) ve gerilim düşürmek için kullanılan bobindir.
22)Röle: Sistemde oluşan arıza, aşırı yük, ısınma ve düşük frekans gibi durumlarda kesicilere açma, kapama ve sinyal kumandası veren cihazdır.
23)Kuranportör: EİH iletişim ortamı gibi değerlendirerek konuşma, koruma, sinyalizasyonu ve bilgi iletişimi sağlayan radyo frekanslı (RF) alıcı-verici cihazdır.

Tesislerin Durumu:

1)Serviste Olan Teçhizat: Bir teçhizatın amacına uygun çalışmasıdır.
2)Servis Dışı Teçhizat: Çeşitli sebeplerle (bakım, tamir, yedek, arıza vb) işletme dışı bırakılan teçhizattır.
3)Emre Amade Teçhizat: Servise girmeye hazır durumda bulunan teçhizattır.
4)Emre Amade Olmayan Teçhizat: Arıza, bakım, tamir, kontrol, muayene gibi nedenlerle servis dışı bulunan ve ihtiyaç anında servise alınamayan teçhizattır.
5)Boşta Gerilim Altında Teçhizat: Üzerinden enerji çekilmeyen, fakat bir tarafından gerilim tatbik edilmiş bulunan teçhizattır.
6)Topraklanmış Teçhizat: Gerilimsiz duruma getirildikten sonra toprakla irtibatlandırılmış teçhizattır.
7)Yedek Teçhizat (Duran Yedek): Serviste olan bir teçhizatın yerine alınmak üzere servis dışı bekletilen teçhizattır.
8)Transfere Alınmış Teçhizat: Ana baradaki veya bağlantı tesisatındaki müsait olmayan bir durum nedeniyle transfer bara üzerinden irtibatlandırılmış teçhizattır.
9)Ring Devre: En az üç merkezin ya da iki merkeze bağlı paralel iki EİH’nın meydana getirdiği kapalı devredir.

İşlemler:

1)Manevra: Sistemin muhtelif kısımlarını devreye sokmak veya çıkarmak için kesiciler ve ayırıcılar ile yapılan işlemlerdir.
2)Boşta Gerilim Altına Almak: Gerilimsiz halde bulunan bir teçhizatın, topraklamalar ile irtibatını kestikten sonra, ayırıcı ve kesicileri kapatarak, teçhizatı gerilimli sistemle irtibatlandırmak demektir.
3)Enerjilemek: Gerilim altına alınmış olan bir teçhizatın açık olan ucundan gerekli ise senkronizasyon şartlarını sağlayarak, enerji alan veya veren bir sistem ile irtibatının temin edilmesidir.
4)Arıza Halleri Manevraları: Arıza hallerinde kesicilerin açmasını takiben sistemi en kısa zamanda normal çalışma durumuna getirmek için kullanılan işlemlerdir.
5)Paralel Alma: Birbirinden ayrı olarak gerilimli bir halde bulunan iki sistem parçasını veya üniteyi senkronizasyon şartlarını sağladıktan sonra birbirine bağlama işlemidir.
6)Ringin Kapatılması: Herhangi bir nedenle açılmış olan ring devrenin, açık uçları arasındaki gerilim farkını ve faz açısını müsaade edilebilir bir değere getirdikten sonra, birleştirme işlemidir.
7)Teçhizatın Gerilimsiz Bırakılması: Teçhizatı gerilim verebilen her kaynaktan gözle görülür bir şekilde ayırmak, kesici ve ayırıcıları açmak, kartlama yapmak ve uyarı levhaları koymaktır.
8)Topraklama ve Kısa Devre Yapmak: Gerilimsiz boştaki teçhizat veya hatlara ait faz iletkenlerini, toprak ayırıcısını kapatarak veya bir ucu topraklama barasına bağlanmış kısa devre kablosunu ve stankasını kullanarak toprakla irtibatlandırmaktır.
9)Koordineli Çalışma: Birden fazla ekibin aynı çalışma izni formu ile çalışmasıdır. Bu tür çalışmalarda çalışma izni istemeye yetkili kişi tarafından bir koordinasyon sorumlusu belirlenir.
10)Koordinasyon Sorumlusu: Koordineli çalışmalarda aynı çalışma izni formu ile çalışan ekiplerin koordinasyonundan sorumlu kişidir.
11)Gerilim Altında Çalışmalar: Enerjili bir teçhizat veya hattın yakınına yani Madde 4’de belirtilen güvenlik mesafelerine kadar sokulma zarureti olan çalışmalardır. Gerilim altındaki çalışmalarda ekip şefi veya ekip sorumlusu fiili çalışmalara iştirak etmez, ekip çalışmalarını gözetler ve uyarır.

Formlar ve Kartlar:

1)Çalışma İzni İsteği Formu (Form YDM-1): Yüksek gerilim ve çok yüksek gerilim tesislerinde servisten çıkması sistemin çalışmasını aksatacak veya kesintiye uğratacak bir teçhizat üzerinde yapılacak çalışmalar için işe başlamadan önce çalışma izni istemeye yetkili elemanlar tarafından doldurulan ve YDM’ne yazdırılan veya gönderilen formdur (Ek:1).
2)Çalışma İzni Verme Formu (Form YDM-2): YDM’nin, sistemin durumunu göz önüne alarak ve koordinasyonu sağlayarak, dolduracağı formdur (Ek:2).
3)Manevra Formu (Form YDM-3): YDM’nin bizzat yaptıracakları manevralarda, işletme teknisyenlerinin takip edecekleri manevra sırasını belirtmek gayesi ile manevraya başlamadan önce YDM tarafından doldurulan ve ilgili merkezlere yazdırılan işlem sırası formudur. (Ek:3).
4)İş Güvenliği Formu (Form İGF-1): İşletme teknisyeni tarafından düzenlenen ve işi yapacak ekip şefi, ekip sorumlusu veya koordinasyon sorumlusuna çalışma yapılacak tesisatta enerjinin kesildiğini, kilitleme, topraklama, kartlama ve çalışma alanını belirleyen işaretleme işlemlerinin yapıldığını belirleyen ve bu durumu karşılıklı olarak doğrulayan formdur.
İşletme teknisyeni ve ekip şefi değişikliği durumlarında İşletme Yetkilisi Olur’u ile değişiklik YDM’ye bildirilecek İGF-1 doldurulacaktır. (Ek:4)
5)İş Bitirme Beyanı (Form İGF-2): Teçhizat üzerindeki çalışmayı yapan ekip şefi, ekip sorumlusu veya koordinasyon sorumlusu tarafından işletme teknisyenine hitaben düzenlenen ve çalışmanın bittiğini belirten ve bu durumu karşılıklı olarak doğrulayan formdur. (Ek:5)
6)Elektrik Dağıtım Şirketi Enerji Kesilmesi/Verilmesi İsteği Formları(Form EKV): TEİAŞ ve TEDAŞ iş yerlerinde, işletme teknisyeni ile enerji verilmesini isteyen EDŞ yetkilileri arasında karşılıklı doldurularak imzalanan formdur.(Ek:6)
Enerji kesilmesini ve verilmesini istemeye yetkili şahısların isimleri daha önceden TEİAŞ ve TEDAŞ İşletme Müdürlüklerine bildirilecektir.

Genel Kurallar

Madde 6- Çalışan her eleman çalıştığı görevde gerekli olan tüm güvenlik tedbirlerinin, görevin devamı süresince titizlikle uygulanmasından öncelikle sorumlu olacaktır.
Madde 7- Maddi kayıpların önlenmesi veya iş süresinin kısalması için olsa bile gerekli her türlü güvenlik tedbirleri alınmadan herhangi bir işe girişmek kesinlikle yasaktır.
Madde 8- Personel görev yerini izinsiz terk etmeyecektir.
Madde 9- Personel görev veya çalışma güzergahı haricindeki işyeri ünitelerine izinsiz girmeyecektir.
Madde 10- Kişiye ve ekibe, işinde gerek duyulacak her türlü koruyucu malzeme ve teçhizat tutanakla verilecek ve bu teçhizatın kullanılması öğretilecektir. Verilmiş ve kullanımı öğretilmiş koruyucu teçhizatın kullanılmasından, temizlenmesinden ve korunmasından ilgili elemanlar ve ekip şefi sorumlu olacaktır.
Madde 11- Her ne surette olursa olsun iş yerinde iş kazasına ve yangına sebebiyet verecek hareketlerde bulunulmayacak, yangın halinde itfaiye ve ilgililere haber verilecektir.
Madde 12- Yetkili amirin bilgisi dışında tehlike uyarı levhaları ile kartların yerleri değiştirilmeyecektir.
Madde 13- Ünite dahilinde ve çalışma sahasında uyarı ve tehlike levhalarına kesinlikle uyulacaktır. Madde 14- Bütün çalışmalar tesis, işletme ve bakım talimatları doğrultusunda yapılacaktır.
Madde 15- Üzerinde bakım-onarım yapılan kısımların altında, güvenlik tedbiri almadan bulunulmayacaktır.
Madde 16- İşin yapılması sırasında ortaya çıkan malzeme, inşaat ve hafriyat artığı, yağlı-kirli temizlik maddeleri, varil, izolasyon malzemeleri vb maddelerin işin bitiminden veya yapılışsüresi içinde atılmasından, toplanmasından, depolanmasından veya imha edilmesinden işi yapan ekip şefi veya şahıslar sorumlu olacaktır.
Madde 17- Yetkililerce, iş ve hizmet gereği kullanılmasına izin verilen iş yerleri dışındaki kısım ve binalarda elektrik sobası, elektrik ocağı, elektrikli çaydanlık vb elektrik gereçleri kullanılmayacaktır.
Madde 18- Çalışan makinelerin ve aparatların temizliği o tesisatı işletmekle sorumlu olan personel tarafından yapılacaktır.
Madde 19- Gereğinden fazla veya kullanılmayan malzemeler çalışılan yerlerde bulundurulmayacaktır.
Madde 20- İş elbiseleri, makinelerin çalışan kısımlarına girecek veya takılacak şekilde bol ve yırtık olmayacaktır.
Madde 21- Koruyucu tertibatın kaldırılmasını gerektiren hallerde; bakım ve onarım işlerinin yapılabilmesi için makine durduktan ve onarım işlerinden sorumlu olanlardan izin alındıktan sonra koruyucu tertibat kaldırılacak ve onarım işlerinden sorumlu kişi, onarılan makine, cihaz ve tesisatın çalışmasına izin vermeden önce koruyucu tertibatın uygun şekilde tekrar yerlerine konulup konulmadığını kontrol edecektir.
Madde 22- İşyerlerinde tesisat durdurulmadan yapılması gereken bakım ve onarım işleri, yetkili amir gözetiminde ve güvenlik tedbirleri alınarak yapılacaktır.
Madde 23- Yapılan bütün bakım-onarım-işletme çalışmalarında, yapılacak iş güvenliği tedbirleri kayda bağlanacaktır. Madde 24- İçinde aşındırıcı, yakıcı veya sıcak sıvılar bulunan büyük kap, sarnıç, kuyu, havuz ve depoların ağızları, döşeme ile aynı seviyede bulunuyorsa, bunların kenarları sağlam korkuluklarla çevrilecek veya kapakla örtülecektir.
Madde 25- Tüm güvenlik önlemleri alınmasına rağmen, olağandışı nedenlerle herhangi bir işin sonucu şüpheli ise, durum en yakın amire duyurulacaktır.
Madde 26- Gezici ekiplerde ve sabit işyerlerinde yönetmeliğin ekler bölümünde listesi verilen İş Güvenliği ve İlk Yardım Malzemeleri her an kullanmaya hazır halde bulundurulacaktır.
Madde 27- İş Güvenliği ve İlk Yardım Malzemelerinin çalışır durumda olup olmadığının kaydedileceği “İş Güvenliği ve İlk Yardım Malzemeleri Kontrol Defteri” düzenli bir şekilde tutulacaktır.
Madde 28- Günlük çalışmaların başında ve sonunda, bütün iş güvenliği malzemeleri ve diğer aletler ekip şefi tarafından kontrol edilecektir. Kullanılmasında sakınca görülenler tamir edilmek üzere en yakın amire bildirilecektir.
Madde 29- Gelip geçmeye engel olan çalışma yerlerinde şerit ve ikaz levhaları ile gerekli emniyet önlemleri alınacak, gerektiğinde ilgili kuruluşlarla işbirliği yapılacaktır. Özellikle yollarda yapılacak çalışmalarda üzerinde “ÇALIŞMA VAR” yazılı levhalar asılacaktır. Trafiğin bir müddet için kesilmesi gerektiğinde kırmızı bayraklı bir işaretçi bulundurulacaktır. Geceleri kırmızı bayraklar, ışıklı işaretlerle değiştirilecek ve levhaların okunaklı durumda kalmaları sağlanacaktır.
Madde 30- İş güvenliği gerektiren çalışmalar sırasında alet ve malzeme düşebilecek saha dahilinde veya civarındaki enerjili tesislerin patlaması sonucunda parça tesiri muhtemel olan yerlerde olan kimseler baret giyeceklerdir.
Madde 31- Çalışmalara başlamadan önce, üzerinde çalışılacak tesisatı enerjilemesi için muhtemel olan, her gerilimdeki kesici ve ayırıcıların açık durumda olmaları sağlanacak ve çalışma süresince bu durumu koruyacak önlemler alınacaktır.
Madde 32- Ekip şefinin veya sorumlusunun ihtiyaç göreceği hallerde, kumanda mekanizmalarına ait beslemenin (elektrik veya basınçlı hava vb) kesilmesi, kilitlenmesi sağlanacak ve kesicilere ait özel basınçlı hava tankları boşaltılacaktır.
Madde 33- Atölye ve laboratuarlardaki OG ve YG deneylerinde atölye ve laboratuar sorumlusu bizzat bulunacaktır.
Madde 34- Kapsamına giren her şahsa bu Yönetmelik imza karşılığında verilir ve alındı belgesi ilgilinin özlük dosyasında saklanır. Yönetmeliği alan herkes güvenlik kurallarına uyacak ve anlamadığı noktalar hakkında en yakın amirinden bilgi alacaktır.