ŞANZIMAN NEDİR ? ŞANZIMAN ÇEŞİTLERİ NELERDİR ?

Şanzıman, en temel ve kısa tanımı ile, araçlardaki çalışan motorun hareketini tekerleklere iletmeye yarayan bir mekanizmadır. Bir İçeriğe ulaşabilmek veya forumu aktif kullanabilmek için öncelikle GİRİŞ yapmalısınız, Üye değilseniz KAYIT olmalısınız
veya aradığınız konu hakkında ElektroBLOG sayfalarımızdan arama yapabilirsiniz organıdır ve mevcut gücü, hızı ve torku dişliler yardımı ile başka bir çalışan mekanizmaya minimum kayıp ile aktarır. Bu kelimenin kökeni Fransızca olup, Türkçeleştirilmiştir. Fransızca kelime anlamı ” Hız Değiştirmeye Yarayan Kutu ” dur.
Şanzıman bu işlevleri yerine getirirken, motordan aldığı dönme hareketini baskı balata denilen parça ile volan ve dolayısı ile şafta iletir. Şafttan da tekerleklere iletim gerçekleşir. Burada, hız ve tork değerleri istenilen değerlerde aktarılmaktadır. Bu değerlerin değişimi, manuel vitesli araçlarda şöföre, otomatik vitesli araçlarda ise, araç beynine ( ECU ) bağlıdır.

ŞANZIMAN ÇEŞİTLERİ NELERDİR ?

Temelde 2 farklı vites kutusu çeşidi olduğu bilinse de biz bu ayrımı 3 farklı vites kutusu olarak gruplandıracağız.
1- Manuel Vites
2- Yarı-Otomatik Vites
3- Tam Otomatik Şanzıman
MANUEL ŞANZIMAN

İçeriğe ulaşabilmek veya forumu aktif kullanabilmek için öncelikle GİRİŞ yapmalısınız, Üye değilseniz KAYIT olmalısınız
veya aradığınız konu hakkında ElektroBLOG sayfalarımızdan arama yapabilirsiniz
Manuel Vites
İçeriğe ulaşabilmek veya forumu aktif kullanabilmek için öncelikle GİRİŞ yapmalısınız, Üye değilseniz KAYIT olmalısınız
veya aradığınız konu hakkında ElektroBLOG sayfalarımızdan arama yapabilirsiniz , motorun deviri ve hızına göre doğru vites seçimini sürücü kendi belirler. Debriyaja basıldığında motorun dönüş hareketi manuel olarak tekerleklerden kesilir. Böylece sürücü, uygun vitese geçer ve debriyajı yavaş bir şekilde tekrar bırakarak motoru şanzımana bağlar. Debriyaj artık basılı olmadığından, motorun hareketi tekrar tekerleklere verilmiş olur.
Bu sistemi çok iyi anlatan bir video için İçeriğe ulaşabilmek veya forumu aktif kullanabilmek için öncelikle GİRİŞ yapmalısınız, Üye değilseniz KAYIT olmalısınız
veya aradığınız konu hakkında ElektroBLOG sayfalarımızdan arama yapabilirsiniz inceleyebilirsiniz.
Önceki paragrafta da bahsettiğimiz üzere, debriyaj sistemi motorun dönüş hareketinin tekerleklere iletilmesini keser. Normal şartlar altında vites değişimi yapılması için motorun hareketin durdurulması gerekmektedir. Ancak; bu normal şartlar altında mümkün olamayacağı için, şanzıman bu görevi üstlenmektedir. Çünkü debriyaj sistemi olmadan vites değişimi yapılacak olur ise, ya motor stop edecektir ya da şanzıman dişlileri kırılacaktır.
İçeriğe ulaşabilmek veya forumu aktif kullanabilmek için öncelikle GİRİŞ yapmalısınız, Üye değilseniz KAYIT olmalısınız
veya aradığınız konu hakkında ElektroBLOG sayfalarımızdan arama yapabilirsiniz
Baskı Balata
Yukarıdaki fotoğraftan göreceğiniz üzere, baskı balata üstünde yaylar bulunmaktadır. Bu yaylar, debriyaja basılma ve geriye bırakma anında motorun dönüş hareketini yavaşlatarak, vites değişim esnasında vibrasyonu ortadan kaldırmak için yerleştirilmiştir.

YARI-OTOMATİK VİTES

Tam otomatik şanzımanlara kıyasla, manuel prensipte çalışan bir otomatik vites olarak algılanmalıdır. Günümüzde, tam otomatik şanzımanların yerini hızlı bir şekilde bu tip ” tiptronik ” şanzımanlar almaktadır. Yarı otomatik şanzıman ile İçeriğe ulaşabilmek veya forumu aktif kullanabilmek için öncelikle GİRİŞ yapmalısınız, Üye değilseniz KAYIT olmalısınız
veya aradığınız konu hakkında ElektroBLOG sayfalarımızdan arama yapabilirsiniz aynı olguyu ifade etmektedir. Triptronik ya da triptonik yazılışları yanlıştır.
Bu tip vitesleri, manuelden ayıran fark, debriyaj olmamasıdır. Otomatik vites gibi çalışmazlar. Ya vites kolunda ekstra olarak belirtilen bir + / – bölümü vardır. Ya da direksiyon arkasındaki kulakçıklar yardımıyla vites arttırılır ya da azaltılır. Yani otomatik şanzımanlı araçlara göre bu viteslerin farkı, vites değiştirme insiyatifinin sürücüde kalabilmesidir. Ancak ; tek bir farkla, bu viteslerde debriyaj yoktur.
ÇİFT KAVRAMALI ŞANZIMAN

İçeriğe ulaşabilmek veya forumu aktif kullanabilmek için öncelikle GİRİŞ yapmalısınız, Üye değilseniz KAYIT olmalısınız
veya aradığınız konu hakkında ElektroBLOG sayfalarımızdan arama yapabilirsiniz Çift Kavramalı Şanzıman
Günümüzde bir çok otomobilde artık tork konvertörlü tam otomatik vites yerine, bu yeni tip İçeriğe ulaşabilmek veya forumu aktif kullanabilmek için öncelikle GİRİŞ yapmalısınız, Üye değilseniz KAYIT olmalısınız
veya aradığınız konu hakkında ElektroBLOG sayfalarımızdan arama yapabilirsiniz kullanılmaktadır. Önceki başlığımızda da bahsettiğimiz üzere, bu tip şanzımanların çalışma prensibi manuel gibidir. Tek farkı sürücünün insiyatifinde olan bir debriyaj sistemi yoktur. Burada çift kavramadan kasıt, iki ayrı kavrama yani debriyaj sistemi olmasıdır. 1. kavrama tek sayılı dişlileri, 2. kavrama ise çift sayılı dişlileri birbirlerinden ayırır. Örnek olarak; bir kavrama 2-4-6. vitesleri hazır bulundururken, diğer kavrama ise, 1-3-5 ve 7. viteslerde bulunabilir. Yani araç 1. vites ile kalktıktan sonra, 2. vites kavraması hazır bulunduğu için 1. vitesten 2. vitese çok daha hızlı ve sarsıntısız geçiş sağlanmaktadır. Bu da geleneksel tork konvertörlü otomatik viteslerden daha ekonomik bir sürüş sağlamaktadır. Bu tip viteslerde, araç ışıkta dururken vitesi boşa – N’ye almaya gerek yoktur. Çünkü çalışma prensibi manuel gibidir ve bu işlemi vites kendiliğinden yapacaktır.
Yukarıdaki çift kavramalı şanzıman grafiğinde görüldüğü gibi, kırmızı renk ile işaretlenen 1-3-5. dişliler ( vitesler ) 1. debriyaj ile kontrol edilir iken, geriye kalan vitesler ise ( 2-4 ve 6 ) 2. debriyaj ile kontrol edilmektedir.
TAM OTOMATİK VİTES

İçeriğe ulaşabilmek veya forumu aktif kullanabilmek için öncelikle GİRİŞ yapmalısınız, Üye değilseniz KAYIT olmalısınız
veya aradığınız konu hakkında ElektroBLOG sayfalarımızdan arama yapabilirsiniz Otomatik Sanzıman
İçeriğe ulaşabilmek veya forumu aktif kullanabilmek için öncelikle GİRİŞ yapmalısınız, Üye değilseniz KAYIT olmalısınız
veya aradığınız konu hakkında ElektroBLOG sayfalarımızdan arama yapabilirsiniz , tork konvertörü içermektedir. Yani, manuel vitesteki debriyajın görevini, tam otomatik viteslerde tork konvertörü yapmaktadır. Yarı otomatik vitesli rakiplerine göre daha basit bir sistem olan bu vites tipi, daha az problem çıkarması ile ve daha yüksek yakıt tüketimi ile anılmaktadır.
Aracın, uygun devir bandında seyretmesini sağlamak için bir şanzıman beyni bulunmaktadır. Bu sistem, sürücünün yapacağı manuel vites değişlikliklerini otomatik olarak kendi yapar. Şanzıman beyni, aracın eğimini, motorun ürettiği gücü ve ne kadarının sağlıklı bir şekilde tekerleklere iletildiğini sürekli ölçer. Örnek olarak yokuş yukarı çıkılıyorsa, düşük vites gerekli olacaktır. Aracın ürettiği gücün yetersiz olduğunu algılayan sensörler, şanzıman beynine sinyal göndererek, vites düşürmesi gerektiği bilgisini verir. Bu sayede, araç vites düşürüp motor devrini arttırarak, daha yüksek beygir ve tork değerleri elde eder.
Aynı durum, gaz kelebeğinin açısı ile de ilişkilendirilmektedir. Örneğin düz bir yolda otomatik şanzıman bir araç kullanıyorsunuz. Araca ihtiyacından fazla gaz verdiniz diyelim. Bu şekilde de, yine gaz kelebeği açısı çok artacak, şanzıman beyni daha yüksek güce ihtiyaç duyulduğu sinyalini alacak ve vitesi düşürecektir. Vites düştüğü zaman, araç yüksek devirle gerekli hızlanmayı sağladıktan sonra, tekrar eski vitese otomatik olarak geri dönecektir.